Zbigniew Domino, pisarz starszego pokolenia, ma w swoim dorobku wiele zbiorów opowiadań, powieści i reportaży, wśród nich "Cedrowe orzechy. Opowieści syberyjskie" (1974, MON), których jakby rozwinięciem jest "Syberiada polska". Autor podejmuje tu mało obecny w naszej literaturze (z oczywistych względów) temat losów Polaków "przesiedlonych"w głąb Rosji z zajętych przez Armię Czerwoną we wrześniu 1939 roku - w wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow - wschodnich ziem II Rzeczypospolitej. Opowiada o losach mieszkańców pewnej niewielkiej wioski podolskiej - w ciągu pół godziny kazano im się spakować i wsadzono do pociągu informując, iż jako "polscy burżuje" (wśród nich byli również Ukraińcy) zostają wysłani do bliżej nieokreślonej miejscowości. Celu podróży nie znali nawet konwojujący ich enkawudowcy. Pierwsza część pt. "Ludzie z Czerwonego Jaru" książki opowiada gehennę ich wielotygodniowej podróży, której ci słabsi - dzieci, starzy ludzie - nie przeżyli i pierwsze miesiące pobytu w specjalnie dla nich przygotowanym obozie gdzieś w głębi syberyjskiej tajgi, daleko od wszelkiej cywilizacji. Druga część opowieści nosi już znamienny tytuł "Ludzie z tajgi". Bohaterowie książki powoli się uczą, jak żyć w tych koszmarnych warunkach, z godnością znoszą wszelkie upokorzenia, w różny sposób walczą z przeciwnościami. Rzadko rozprawiają o polityce, bo nawet nie mają na to siły po całodniowej, wyczerpującej pracy przy wyrębie. Nie dokonują też czynów bohaterski - próba uczenia dzieci polskiego dla trójki dobrowolnych nauczycieli kończy się tragicznie - zostają, jako zdrajcy, zesłani do gułagu. Życie, a właściwie przygnębiająca egzystencja, jednak jakoś się toczy. Jedni umierają ze starości bądż w wyniku kolejnej epidemii, inni zawierają związki małżeńskie. Pewnego dnia okazuje się, że wojna się skończyła i mogą wrócić do Polski.

Domino tworzy obraz-syntezę losu tych bardzo zwykłych, przeciętnych Polaków, którzy nagle zostają uwikłani w historię, której szczegółów nawet nie znają. Czyni to znakomicie literacko i przekonująco psychologicznie - jego obraz jest wielowątkowy, pełen niuansów, rozbudowany w warstwie psychologiczno-moralnej i wielostronny. Z dużą plastyką odtwarza postawy, nastroje, odczucia, lęki wszystkich swoich bohaterów. Autor tworzy też ciekawe, bardzo zróżnicowane portrety tych, którzy otrzymali nagle prawo decydowania o losach "burżujów z Polski". Wpisuje go w realia historyczne. Raczej spokojna, rejestrująca narracja daje zamierzony efekt - książka ma swój emocjonalny wydźwięk. Polecam.